Topaz

โทแพซ (Topaz)

Topaz คือแร่ aluminium fluosilocate (Al₂SiO₄(F, OH)₂) ที่ตกผลึกในระบบออร์โธรอมบิก (Orthorhombic System) มีค่าความแข็ง 8 ตาม Mohs Scale ซึ่งทำให้เป็นหนึ่งในแร่ธรรมชาติที่แข็งมาก ๆ โทแพซพบได้ในหินเพกมาไทต์ (Pegmatites) ไรโอไลต์ (Rhyolites) และสายแร่ไฮโดรเทอร์มอล (Hydrothermal Veins) โดยแหล่งสำคัญอยู่ใน บราซิล ศรีลังกา ปากีสถาน รัสเซีย และสหรัฐอเมริกา โทแพซบริสุทธิ์จะไม่มีสี แต่ธาตุที่เข้าไปเจือปนและความไม่ปกติบางอย่างในโครงสร้าง (structural defect) สามารถทำให้เกิดสีที่หลากหลาย เช่น

• โทแพซใส (Colorless Topaz) – รูปแบบที่บริสุทธิ์ที่สุด ไม่มีธาตุอื่นเจือปนหรือ defect ในโครงสร้าง

• โทแพซสีน้ำเงิน (Blue Topaz) – โดยธรรมชาติมีสีฟ้าจาง แต่โทแพซสีน้ำเงินที่พบในตลาดส่วนใหญ่ผ่านกระบวนการฉายรังสีและอบความร้อน สีเกิดจาก ศูนย์กลางสี (Color Centers) ที่ถูกกระตุ้นโดยรังสี ไม่ใช่จากธาตุเจือปน

• อิมพีเรียลโทแพซ (Imperial Topaz – สีทอง-ส้มถึงชมพูอมแดง) – หนึ่งในชนิดที่หายากและมีค่ามากที่สุด สีเกิดจากปริมาณเล็กน้อยของโครเมียม (Cr³⁺)

• โทแพซสีชมพู (Pink Topaz) – พบได้ยากตามธรรมชาติ เกิดจากการมี โครเมียม หรือการสัมผัสรังสีเป็นเวลานาน โทแพซสีชมพูหลายชนิดผ่านการเผาจากโทแพซสีน้ำตาลหรือเหลือง

• โทแพซสีเหลืองและทอง (Yellow & Golden Topaz) – เกิดจากธาตุเหล็ก (Fe³⁺) เป็นตัวเจือปน ทำให้เกิดสีเหลืองทองอบอุ่น บางครั้งอาจถูกเข้าใจผิดว่าเป็นซิทริน (Citrine)

• โทแพซสีน้ำตาล (Brown Topaz หรือ Sherry/Smoky Topaz) – โดยธรรมชาติอาจมีสีน้ำตาลเนื่องจากธาตุเหล็ก แต่บางชิ้นผ่านการเผาเพื่อเปลี่ยนเป็นสีทองหรือชมพู